Spaarzaamheid en verzameldwang: waar ligt de grens?

Zuinigheid met vlijt… Wie spaart, vergaart… Onze taal bevat allerlei spreekwoorden over het belang van spaarzaamheid. Veel mensen hebben spaarzaamheid van huis uit meegekregen. Zeker vroeger, voor de tijd van eenvoudig en goedkoop online shoppen, was spaarzaamheid vaak noodzakelijk. Spullen moesten lang mee kunnen gaan. Gingen ze toch kapot, dan konden ze misschien worden gerepareerd of hergebruikt voor iets anders. Pas daarna overwoog men de aankoop van een nieuw exemplaar, en dat nieuwe exemplaar moest uiteraard zo goed en goedkoop mogelijk zijn. Veel mensen houden zich nog steeds vast aan deze zuinige mentaliteit.

Vanuit dit gedachtegoed is het ook verstandig om spullen die je nu nog niet nodig hebt, maar later misschien wel, alvast te kopen wanneer je ze ergens in de aanbieding ziet. Wanneer je dit niet te vaak doet en de spullen uiteindelijk ook echt gebruikt, is hier natuurlijk niets mis mee. Maar wanneer je weinig aanbiedingen kunt weerstaan en steeds meer spullen koopt die je niet direct kunt gebruiken, kunnen er problemen ontstaan. Spaarzaamheid en verzameldwang liggen dicht bij elkaar, waarbij de grens soms moeilijk te vinden is.

Vanaf wanneer is er sprake van verzameldwang?

Een belangrijk kenmerk van verzameldwang is dat mensen enorm gehecht zijn aan al hun spullen. Ook aan kapotte spullen, die misschien nog gerepareerd kunnen worden, en aan afval, dat misschien nog kan worden hergebruikt. Oude kranten willen mensen misschien nog eens lezen, in plastic bakjes van afhaalrestaurants kunnen dingen worden bewaard en met de stof van een kapot kledingstuk kan nog iets anders worden gemaakt. En het weggooien van spullen die nog van pas kunnen komen, dat is volgens de spaarzaamheid die ons is bijgebracht natuurlijk zonde.

Wanneer deze spaarzame gedachtegang uit de hand loopt, kan er sprake zijn van verzamelproblematiek. De meest extreme voorbeelden hiervan zien we geregeld terug in het nieuws, documentaires, televisieseries en films. Huizen waarin nog net één pad is tussen eindeloze stapels van spullen en afval, waar de eigenaar het onderscheid niet meer tussen kan maken. Huizen waarin kamers niet meer gebruikt kunnen worden voor hun oorspronkelijke doel, zoals een keuken waarin niet meer kan worden gekookt door alle spullen die er liggen. De vele situaties die we zien zijn schrijnend. Vaak is een combinatie van verschillende vormen van professionele hulpverlening de enige uitkomst.

Hoe kun je iemand met verzameldwang het best helpen?

Iemand met verzameldwang beseft zich meestal wel dat de situatie in zijn of haar huis niet goed is. Een belangrijk kenmerk van verzameldwang is dat men er zelf ook onder lijdt en er minder goed door kan functioneren. Eerder benoemde ik al dat ruimtes niet meer voor hun bestemming kunnen worden gebruikt. In ernstige gevallen is er tevens sprake van een onveilige situatie, bijvoorbeeld door een groter risico op brand of door vuil en ongedierte. Daarnaast heeft verzameldwang ook gevolgen op sociaal en emotioneel gebied. Veel mensen met verzameldwang schamen zich voor de situatie in hun huis en nodigen daardoor geen mensen meer uit, waardoor ze uiteindelijk in een sociaal isolement kunnen belanden.

Heb je het idee dat iemand in jouw omgeving of een van je cliënten last heeft van verzameldwang? Dan kun je het best professionele hulp inschakelen. Hoe goed je bedoelingen ook zijn, je helpt iemand met verzameldwang meestal niet door zelf hun huis op te gaan ruimen. Doordat al hun spullen voor hen van grote waarde zijn, roept de gedachte om dingen weg te moeten gooien vaak grote weerstand en stress- of angstgevoelens op. Daarnaast is het eenmalig opruimen van het huis geen oplossing voor de lange termijn. Als de achterliggende verzamelproblematiek niet gelijktijdig wordt aangepakt, zal de chaotische situatie in huis na verloop van tijd weer terugkeren.

Ondersteuning door een opruimcoach

Een professioneel opruimcoach speelt een belangrijke rol in de behandeling van verzameldwang. Terwijl een psycholoog en/of psychiater aan de slag gaat met het behandelen van de oorzaak van het verzamelprobleem, gaat de opruimcoach aan de slag met de situatie in huis. De opruimcoach werkt nauw samen met de andere hulpverleners, maar ook met de cliënt zelf, die zelf ook meewerkt aan het opruimen. Tijdens de sessies met de opruimcoach wordt niet alleen gewerkt aan de situatie in huis, maar leert de cliënt ook nieuwe manieren van opruimen en organiseren. Hierdoor kan de cliënt de hervonden orde in huis ook na afronding van het traject in stand houden.

Wil je meer weten over opruimcoaching bij verzameldwang? We helpen mensen graag bij het vinden van een passende oplossing voor hun cliënten of naasten. Ook gaan we graag in gesprek met andere hulpverleners, zorgprofessionals en WMO-consulenten binnen gemeenten. Neem contact op via info@hulpingelderland.nl.